Om de ideeën uit “Rekindling Democracy” van Cormac Russell praktisch toe te passen in het Nederlandse zorgsysteem, is het essentieel om uit te gaan van asset-based community development (ABCD). Dit betekent dat we niet beginnen vanuit problemen en zorgbehoeften, maar vanuit de krachten, talenten en bronnen die in gemeenschappen al aanwezig zijn.
Stap 1: Van Probleemgericht naar Assetgericht Denken
Binnen het Nederlandse zorgsysteem heerst vaak een probleemgerichte benadering. Een praktische toepassing van Russells gedachtegoed vereist een paradigmaverschuiving naar assetgericht denken. Dit betekent dat initiatiefnemende burgers, zorgprofessionals, beleidsmakers en bestuurders eerst in kaart brengen welke talenten en middelen er al in de wijk aanwezig zijn. Praktisch kan dit betekenen dat gemeenten, wijkteams en zorgorganisaties starten met het organiseren van “talent- en krachtinventarisaties” waarin bewoners zelf aangeven welke kennis, vaardigheden en netwerken zij bezitten.
Stap 2: Activeren van Bewonersinitiatieven
Bewonersinitiatieven ontstaan als bewoners ruimte ervaren om zelf initiatieven te ontwikkelen. Gemeenten kunnen hierbij faciliterend optreden door eenvoudige procedures, beperkte bureaucratie en ondersteunende infrastructuur te bieden. Praktisch betekent dit het creëren van lokale “Community Builders” – professionals die niet sturen, maar bewoners coachen en aanmoedigen om initiatieven te starten.
Een effectieve methode is het organiseren van lokale bijeenkomsten zoals Community Cafés, waar bewoners ideeën kunnen uitwisselen en samen initiatieven kunnen opzetten. Gemeenten kunnen microbudgetten beschikbaar stellen zodat bewoners direct middelen hebben om kleine projecten te starten zonder ingewikkelde subsidieaanvragen.
Stap 3: Initiatieven doorontwikkelen
Het stimuleren van bewonersinitiatieven vereist ook begeleiding en ondersteuning bij verdere ontwikkeling. Dit kan door het vormen van wijkgerichte “hubs” waarin bewoners toegang hebben tot coaching, training en netwerkbijeenkomsten. Een praktijkvoorbeeld is het creëren van lokale lerende netwerken waarin initiatiefnemers van verschillende projecten ervaringen en tips uitwisselen. Zo kan kennis organisch verspreiden.
Daarnaast kunnen gemeenten en zorginstellingen evaluatiesystemen ontwikkelen die niet alleen meten hoeveel zorg verminderd wordt, maar juist ook hoe goed het lukt om krachten van bewoners in te zetten en de kwaliteit van sociale relaties te versterken.
Stap 4: Nieuwe Blauwe Zones creëren
Blauwe zones zijn gebieden waar mensen opvallend lang, gezond en gelukkig leven. In Nederland kunnen nieuwe blauwe zones bewust worden ontwikkeld door zorgbeleid te integreren met ruimtelijke ordening en sociaal beleid. Gemeenten zouden beleidsmatig moeten inzetten op:
- Stimuleren van sociaal contact en ontmoeting via buurthuizen, buurtpleinen en gezamenlijke tuinen.
- Investeren in infrastructuur die wandelen, fietsen en sociale interactie stimuleert, zoals voetgangersvriendelijke straten en veilige openbare ruimtes.
- Het stimuleren van lokale voedselproductie (moestuinen, volkstuinen) om gezonde voeding toegankelijk te maken en sociale cohesie te versterken.
Praktische initiatieven zijn bijvoorbeeld het gezamenlijk beheren van groene ruimtes door bewoners, of het faciliteren van woonvormen waarin bewoners meer onderling contact hebben, zoals hofjes of collectieve woonvormen.
Stap 5: Van Systeemgericht naar Locatiegericht Werken
Een belangrijke stap is het maken van de overgang van systeem- en instellingsgericht werken naar locatiegericht werken. In plaats van oplossingen centraal te ontwerpen vanuit instituties en systemen, zouden zorg en ondersteuning zoveel mogelijk moeten worden georganiseerd op lokaal niveau, aansluitend op specifieke kenmerken en behoeften van buurten en wijken. Dit betekent maatwerk op basis van lokale context en actieve participatie van bewoners in de besluitvorming.
Stap 6: Bestuur en beleid
Het verankeren van deze praktijkgerichte aanpak vereist beleidsmatige steun vanuit gemeenten en zorgverzekeraars. Hierbij is een belangrijke verschuiving noodzakelijk van prestatiegerichte financiering naar financiering die gebaseerd is op sociale waarde en veerkracht van gemeenschappen. Zorgverzekeraars en gemeenten kunnen gezamenlijk “Social Impact Bonds” of “Health Impact Bonds” ontwikkelen waarin niet alleen individuele gezondheidswinst maar vooral ook gemeenschapsontwikkeling en sociale cohesie worden beloond.
Conclusie
De ideeën uit “Rekindling Democracy” praktisch toepassen vraagt om een fundamentele verandering in denken, organiseren en financieren. Door bewoners centraal te zetten, hun kracht te erkennen en te benutten, en door een lokale infrastructuur van vertrouwen, talent en samenwerking op te bouwen, kunnen duurzame verbeteringen in gezondheid, welzijn en gemeenschapskracht gerealiseerd worden.
Bekijk ook het inspirerende interview met een bevlogen Cormac Russell over “Rekindling Democracy”.