Het verschil tussen “Integrated Care” en “Integrated Community Care” en de weg naar Nieuwe Blauwe Zones
Inleiding
De gezondheidszorg evolueert voortdurend en probeert in te spelen op de steeds complexere behoeften van de bevolking. Twee prominente benaderingen die daarbij op de voorgrond zijn gekomen, zijn “Integrated Care” en “Integrated Community Care”. Hoewel deze termen ogenschijnlijk hetzelfde lijken, vertegenwoordigen ze verschillende benaderingen van zorg, met wezenlijke verschillen in hun relatie tot de gemeenschap en de manier waarop gezondheid wordt bevorderd. Integrated Care is voornamelijk gericht op het verbeteren van zorgprocessen binnen het formele zorgsysteem, terwijl Integrated Community Care een bredere, meer participatieve benadering omarmt, waarin burgers en zorgprofessionals samen bouwen aan een gezonde gemeenschap.
In deze blog onderzoeken we de verschillen tussen Integrated Care en Integrated Community Care en leggen we uit waarom laatstgenoemde essentieel is om te komen tot een Nieuwe Blauwe Zone. Dit concept van een Blauwe Zone refereert aan gemeenschappen waarin mensen aantoonbaar langer, gezonder en gelukkiger leven.
Het Concept van Integrated Care: Zorgverlener versus Patiënt
Een Focus op Zorgrelaties
Integrated Care, oftewel geïntegreerde zorg, heeft als belangrijkste doel om de samenwerking tussen verschillende zorgverleners te optimaliseren en de zorg voor patiënten zo goed mogelijk te coördineren. Het richt zich op het verbeteren van de interactie tussen verschillende zorgaanbieders, zoals huisartsen, specialisten, verpleegkundigen, en andere medische professionals. Dit wordt gedaan om ervoor te zorgen dat patiënten, vooral zij met complexe chronische aandoeningen, beter geholpen worden door een naadloos systeem van zorg, waarin communicatie tussen de verschillende zorgverleners centraal staat.
Hoewel dit model een cruciale stap vooruit is in de traditionele gezondheidszorg, blijft de relatie tussen de zorgaanbieder en de patiënt sterk hiërarchisch. De patiënt blijft in veel gevallen de ontvanger van zorg en advies, terwijl de zorgaanbieder in de rol van expert en beslisser blijft. Dit leidt tot een situatie waarin de patiënt vaak passief betrokken is en zich richt op het opvolgen van het zorgplan dat voor hem of haar is opgesteld door de zorgverlener. Integrated Care werkt dus binnen het bestaande systeem van zorgaanbieding en is gericht op het verbeteren van de efficiëntie en kwaliteit van de zorg binnen die context.
De huidige VWS-akkoorden IZA en WOZO zijn vooral Integrated Care akkoorden: veel afspraken over samenwerking tussen zorgaanbieders in de eerste en de tweede lijn. Weliswaar wordt de verbinding met het sociaal domein gelegd, maar dan gaat het weer om verbindingen met de instellingen in dat sociaal domein; met name de gemeenten en de sociaal werk organisaties. Er is nog steeds sprake van de professionele wereld die zorg en welzijn diensten aanbiedt aan de burger en er is geen sprake van co-creatie van gezondheid door burgers en professionals. De burger en zijn leefwereld is ook niet vertegenwoordigd in de bestuurlijke overleggen over deze akkoorden.
Voorbeelden van Integrated Care
Integrated Care kan bijvoorbeeld betekenen dat een patiënt met diabetes een plan ontvangt dat wordt gecoördineerd tussen een huisarts, een praktijkondersteuner, een endocrinoloog, en een diëtist. Het doel is dat alle zorgverleners dezelfde informatie delen, waardoor de zorg voor de patiënt meer samenhangend en effectief is. Deze aanpak beperkt fragmentatie van zorg en verbetert de zorguitkomsten doordat alle zorgverleners op de hoogte zijn van elkaars behandelingen en adviezen. De patiënt blijft echter voornamelijk een zorggebruiker die afhankelijk is van de expertise van de professionals in het systeem.
Het concept van Integrated Community Care: Van Zorggebruik naar Co-creatie
Een Breder, Participatief Kader
Integrated Community Care (ICC) verschilt fundamenteel van Integrated Care door de actieve betrokkenheid van burgers bij het vormgeven van hun eigen zorgomgeving en gezondheid. In plaats van een hiërarchische relatie tussen zorgverlener en patiënt, is er bij Integrated Community Care sprake van co-creatie. Dit betekent dat de gemeenschap zelf betrokken wordt bij het ontwikkelen en implementeren van gezondheidsinitiatieven. Het doel is om gezondheid en welzijn te verbeteren door mensen zelf deel te laten uitmaken van de oplossing, in plaats van dat ze enkel zorg consumeren.
Bij Integrated Community Care nemen burgers niet alleen de rol van patiënt op zich, maar zijn ze ook mede-ontwerpers en uitvoerders van zorg- en welzijnsprogramma’s. Ze worden actief betrokken bij het opzetten van gezondheidsprojecten in hun wijk, zoals het organiseren van gezonde activiteiten, het opzetten van preventieve gezondheidsprogramma’s of het inrichten van gedeelde ruimtes waar de gemeenschap kan samenkomen om bijvoorbeeld te sporten of gezamenlijk te koken. Dit participatieve proces stelt gemeenschappen in staat om de controle te nemen over hun eigen welzijn en zorgt ervoor dat gezondheid niet alleen wordt gezien als een medische aangelegenheid, maar als een sociaal proces waarin samenwerking en collectieve actie centraal staan.
Co-creatie als kernprincipe
Co-creatie in Integrated Community Care betekent dat inwoners actief betrokken zijn bij het identificeren van gezondheidsbehoeften, het ontwikkelen van oplossingen en het uitvoeren van interventies die specifiek zijn afgestemd op de behoeften en capaciteiten van hun eigen gemeenschap.
Een voorbeeld hiervan kan zijn dat buurtbewoners samenkomen om te bepalen hoe ze obesitas onder jongeren willen aanpakken. In plaats van dat een arts een plan voorschrijft, werken inwoners samen met zorgverleners, scholen, lokale beleidsmakers en andere belanghebbenden om een programma te ontwikkelen dat past bij de context van de gemeenschap. Dit kan leiden tot de oprichting van een lokaal sportprogramma, gezonde kooklessen of initiatieven die actieve mobiliteit in de buurt bevorderen, zoals het aanleggen van wandel- en fietspaden.
Of een ander voorbeeld is dat een dorp of een wijk ervoor wil zorgen dat de ouderen in hun woonomgeving kunnen blijven wonen en niet naar een verpleeghuis hoeven als ze hulpbehoeftig worden. Daarvoor kunnen allerlei diensten en activiteiten worden ondernomen; zorgen voor vervoer, eenzaamheid bestrijden, ontmoetingen organiseren, samen eten, samen klusjes in huis doen. En samen kleinschalige vastgoedprojecten ondernemen in het dorp of de wijk.
De verschillen in praktijk: van zorgverstrekking naar samenwerking
Het grootste verschil tussen Integrated Care en Integrated Community Care ligt dus in de rol van de gemeenschap zelf. Bij Integrated Care draait het om het verbeteren van de zorg voor de patiënt, maar de patiënt blijft in de rol van ontvanger. De coördinatie en organisatie van de zorg ligt primair bij de professionals en instellingen. Integrated Community Care daarentegen benadrukt de collectieve verantwoordelijkheid voor gezondheid en welzijn, waarbij niet alleen professionals, maar ook burgers, gemeenschappen en andere lokale actoren een actieve rol spelen. Deze verschuiving van een zorgaanbieder-ontvangerrelatie naar een samenwerkingsgerichte benadering is cruciaal voor het bouwen van veerkrachtige, gezonde gemeenschappen.
Integrated community care als fundering voor Nieuwe Blauwe Zones
Waarom Integrated Community Care onmisbaar is voor Nieuwe Blauwe Zones
Blauwe Zones zijn gebieden in de wereld waar mensen uitzonderlijk lang en gezond leven, en onderzoek naar deze gemeenschappen heeft aangetoond dat hun succes niet alleen te danken is aan medische zorg, maar aan een diepgewortelde gemeenschapszin en leefstijlfactoren. Integrated Community Care weerspiegelt veel van de principes die Blauwe Zones zo succesvol maken. Hier zijn enkele redenen waarom Integrated Community Care de basis legt voor het creëren van Nieuwe Blauwe Zones:
- Actieve betrokkenheid van inwoners
Blauwe Zones kenmerken zich door sterke sociale banden en een hoge mate van gemeenschapsbetrokkenheid. Inwoners van deze gebieden onderhouden nauwe relaties met hun familie, vrienden en buren, en nemen actief deel aan gemeenschapsactiviteiten. Integrated Community Care bevordert precies dit door bewoners actief te betrekken bij het ontwerpen en uitvoeren van gezondheids- en welzijnsprogramma’s. Dit versterkt de sociale cohesie en draagt bij aan een omgeving waarin mensen gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen voor hun gezondheid. - Gezondheid gedreven door leefomgeving
Integrated Community Care richt zich niet alleen op zorgverlening, maar ook op de bredere sociale en ecologische determinanten van gezondheid. Blauwe Zones zijn vaak omgevingen waar mensen toegang hebben tot gezonde voeding, een natuurlijke leefomgeving en de mogelijkheid om fysiek actief te zijn. Door gemeenschappen te ondersteunen in het creëren van dergelijke leefomstandigheden – bijvoorbeeld door het ontwikkelen van stedelijke tuinen, het promoten van fietsinfrastructuur, of het stimuleren van lokale markten met gezonde producten – helpt Integrated Community Care gemeenschappen om Blauwe Zone-principes te realiseren. - Gemeenschap als zorgverlener
In Blauwe Zones worden ouderen vaak verzorgd binnen hun gemeenschap en speelt informele zorg een belangrijke rol. Integrated Community Care werkt vanuit hetzelfde principe, waarbij gemeenschappen worden aangemoedigd om voor elkaar te zorgen. Dit kan in de vorm van burenhulp, intergenerationele projecten, of het betrekken van vrijwilligers in zorginitiatieven. Door de lasten van zorg te delen en sociale steun te bieden, blijven mensen langer gezond en betrokken bij hun omgeving. - Preventie en zingeving
Blauwe Zones staan bekend om hun focus op preventie en zingeving. Mensen in deze gebieden hebben vaak een duidelijk doel in het leven, of het nu gaat om werk, familie, vrijwilligerswerk of spiritualiteit. Integrated Community Care ondersteunt dit door gemeenschappen te helpen bij het ontwikkelen van initiatieven die niet alleen fysieke gezondheid bevorderen, maar ook mentale en emotionele welzijn versterken. Dit kan door het aanbieden van gemeenschapsprojecten die bijdragen aan sociale cohesie, zoals culturele evenementen, educatieve programma’s of vrijwilligerswerk.
Conclusie: Het volgende zorgakkoord zou over Integrated Community Care moeten gaan
Integrated Community Care is meer dan een gezondheidszorgstrategie; het is een bredere benadering van welzijn waarin de gemeenschap als geheel de drijvende kracht is achter gezondheid en vitaliteit. Door burgers actief te betrekken bij het vormgeven van hun eigen gezondheid en zorg, en door sociale, ecologische en economische factoren mee te nemen in het zorgproces, biedt Integrated Community Care een duurzaam en veerkrachtig model dat kan leiden tot Nieuwe Blauwe Zones – gemeenschappen waarin mensen langer, gezonder en gelukkiger leven.
In tegenstelling tot het meer hiërarchische model van Integrated Care, waarin zorgprofessionals de regie voeren en patiënten voornamelijk zorgontvangers blijven, draait het bij Integrated Community Care om co-creatie en gedeelde verantwoordelijkheid. Deze verschuiving van zorgverstrekking naar samenwerking is cruciaal voor het creëren van een cultuur waarin gezondheid, welzijn en zingeving centraal staan.
Als we streven naar duurzame, gezonde gemeenschappen, is het tijd om de principes van Integrated Community Care breed te omarmen. Voortbouwend op de akkoord IZA, WOZO en GALA zou. nu de stap gemaakt moeten worden naar een Integraal Gemeenschapsgericht Gezondheidsakkoord (IGGA) op basis van de principes van Integrated Community Care.
Meer informatie…
Integrated Community Care 4All: Zeven principes als leidraad
De leidende principes van Integrated Community Care 4ALL (ICC4ALL), zoals gehanteerd door Transform.
Transform: het Transnational Forum on Integrated Community Care
Een internationale beweging die zich inzet voor het bevorderen van Integrated Community Care. Deze website bevat een groot hoeveelheid case studies en achtergrondinformatie.